Seray Şahinler – Deprem, tarihi mirasımızda da can acıtan kayıplara yol açtı. Medeniyetlerin beşiği olan bölgede vuku bulan deprem, binlerce yıla meydan okuyan birçok yapıyı yerle bir etti. Kaleler, tarihi cami ve kiliseler gibi birçok kültürel miras yerle bir oldu.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, depremin ardından kültürel mirası ayağa kaldırmak için kolları sıvadı. Oluşturulan özel bilim kurulları ve enkaz ekipleriyle birlikte enkazda tespit, sınıflandırma, temizleme ve belgeleme çalışmaları tamamlanan eserler, envanter kayıtları tutularak müzelere ve geçici kazı evlerine gönderildi, büyük yapılar için ayağa kaldırma çalışmaları hızlandırıldı. Deprem bir yılı geride bırakılırken birçok yapı, aslına uygun olarak restore edilmeye çalışılıyor; eserler müzelerde korunmaya devam ediyor.
Camilerde restorasyon
Depremde en büyük hasarı alan il olan Hatay’da çok sayıda cami, kilise, türbe, hamam, han ve geleneksel evin aralarında bulunduğu 30 vakıf eseri, aslına uygun olarak onarım ve restorasyon çalışmalarının ardından yeniden ayağa kaldırılacak. En ağır yarayı alan yapıların başında ise Habib-i Neccar Camii geliyor… Antakya’nın 638 yılında Müslüman Arapların eline geçtiği dönemde inşa edilen cami, Konya Büyükşehir Belediyesi sponsorluğunda eski günlerine dönmeyi bekliyor. Molozların temizlenme çalışmasıyla birlikte 40 kişilik ekip güçlendirme ve projelendirme çalışmalarının ardından caminin inşasını tamamlayacak. Mimar, restoratör ve sanat tarihçilerinin yer aldığı ekipte caminin ayağa kaldırılması için bilimsel çalışmalar sürüyor. Rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri mevcut olan caminin, rekonstrüksiyon ihalesi yapıldı; ayıklama ve temizleme çalışmaları hız kazandı.
Depremin yerle bir ettiği Adıyaman’daki Ulu Cami’nin de büyük bölümü yıkılmıştı. Güneyindeki binanın üzerine devrilmesi sonucu yıkılan cami kapsamlı bir restorasyon sürecinden geçiyor. Projenin ilk aşamasında kültür taşlarının molozdan ayrıştırma işlemi yapıldı. 1506-1515 yılları arasında yapılan Ulu Cami’nin yan tarafında iş makinesiyle taş ayrıştırma işlemi için alan oluşturuldu. Enkaz buraya getirildi ve içinden caminin taşları ayrıştırıldı.
Diyarbakır’da zarar gören Cafer-i Teyyar Camii, Dört Ayaklı Minare, Gazi Köşkü, Ermeni Katolik Kilisesi ve Kuyumcular Çarşısı’nın restorasyonuna yönelik başlatılan çalışma kapsamında hazırlanan projelerde ise sona gelindi.
Enkaz arkeolojisi
Hatay merkez, Arsuz, Samandağ, Kırıkhan, Antakya ve İskenderun’daki kiliselerin de neredeyse tamamı yerle bir oldu. Kiliselerdeki tarihi ikonalar, eserler büyük hasar aldı. Depremden sonra literatüre giren “enkaz arkeolojisi” kapsamında bu eserler titiz çalışmalarla kurtarılmış ve koruma altına alınmıştı. Tarihi yapıların ayağa kaldırılması çalışmaları sürüyor. İskenderun’daki Aziz Nikola Rum Ortodoks Kilisesi’nde güçlendirme çalışmaları yapılıyor. Hatay’da büyük bölümü yıkılan ve sadece çan kulesi ayakta kalan Maria Ana Rum Ortodoks Kilisesi de restore edilen yapılar arasında.
Diyarbakır’da tarihi İçkale’deki 1600 yıllık Saint George Kilisesi depremde hasar gören yapılardan biri. Sanat merkezi olarak kullanılan kilisenin eski günlerine dönmesi için Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü tarafından restorasyon çalışmaları yürütülüyor. Bir yıl içinde bitirilmesi planlanan çalışmalarla birlikte tarihi kilise yeniden sanat merkezi olarak faaliyet gösterecek.
Kiliselerdeki tarihi eserler titiz çalışmalarla enkazdan çıkarıldı.
Deprem, 700 yıllık Maria Ana Rum Ortodoks Kilisesi’nde büyük yıkıma yol açtı.
Müzeler sağlam
Depremin ardından binlerce tarihi eseri hem vitrinde hem depolarında tutan müzelerdeki eserlerin akıbeti endişelendirse de korkulan olmadı. Hatay Arkeoloji Müzesi’nin bir bölümü zarar gördü. Müzelerde meydana gelen ufak çaplı tahribatın tamamı onarıldı.
Gaziantep Kalesi’nin yüzde 60’ı tamamlandı
Gaziantep’teki tarihi yapılar da depremde hasar gördü. Şehrin simgelerinden Gaziantep Kalesi’nin burç ve iç kısımları deprem nedeniyle yıkıldı. Kalenin doğu, güney ve güneydoğu kısımlarında bulunan bazı burçların yıkıldığı depremde, kaleyi çevreleyen istinat duvarı çöktü. Mayıs ayından beri devam eden restorasyon çalışmalarının yüzde 60’ı tamamlandı. Depremden dolayı çıkmış ve sökülmüş taşların tamamı toparlandı. Kalenin burç ve surları ise restorasyondan geçmeye devam ediyor. Çalışmaların yıl sonunda tamamlanması bekleniyor.
