Taban fiyat mevzuatındaki kritik ayrıntı: İşte 7. unsurdaki artırım hesabı

Milyonlarca çalışanı ilgilendiren yeni taban fiyatı belirleme çalışmalarında süreç 7 Aralık’taki birinci toplantıyla başlayacak. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının konut sahipliğinde yapılacak toplantıda, patron tarafını Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), personel tarafını ise en fazla üyeye sahip konfederasyon olduğu için Türk-İş temsil edecek.
 

ASGARİ FİYATIN BELİRLENMESİNDEKİ ESASLAR

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Tarkan Güçlü, şunları kaydetti;

1 Temmuz’dan geçerli olmak üzere yüzde 30 minimum ücrete zam yapılmıştı. Bu orta artırımın yıllık enflasyon hesaplamalarında dikkate alınıp alınmayacağı üzere bir tartışma kelam konusuydu.

Fakat ben bu tartışmaların ötesinde bilhassa taban fiyatın hesaplanırken mevzuatımızda şöyle bir cümle geçiyor; Ülkedeki geçinme endeksleri, ekonomik toplumsal durum, çalışanların genel fiyatlar düzeyi tüm bunlar dikkate alınarak minimum fiyatın, Taban Fiyat Tespit Komitesi’nde belirleneceği söyleniyor.

“ÇALIŞAN TARAFINDAN KABUL EDİLMEYECEK BİR RAKAM”

Enflasyon tek başına bir ölçüt olarak kabul edilmediği üzere bir de enflasyon geriden gelen bir şey. Hedeflenen enflasyonlar var. Kimileri da şunu söylüyor; Minimum fiyat bir sonraki yıl geçerli olacağı için hedeflenen TÜFE oranında masada olur diye. Ben bunun çalışanlar açısından kabul edilmeyecek bir sayı olduğunu düşünüyorum. O bilgiler üzerinden değil, daha gerçekçi geçen yıl yapıldığı üzere örneğin hatırlayalım, enflasyon yüzde 36,08’di yıllık enflasyon.

Fakat minimum ücretliye verilen artırım yüzde 50 idi. 4-5 ay sonra artan fiyat artışları nedeniyle ek bir artırım verilme gereksinimi duyuldu ve yüzde 30 ek artırım yapıldı. Kümülatif olarak da yüzde 95 artırım yapılmış oldu. Bu çerçevede ben bilhassa enflasyonun orta artırım verilmesi, önümüzdeki yıl gayelerinden daha fazla gerçekler üzerinden yapılacağını düşünüyorum. O da ülkedeki ekonomik ve toplumsal durum, çalışanların genel fiyatlar düzeyi, artan fiyat ve hayat pahalılığının değerlendirileceğini düşünüyorum.

“AÇIKLANAN SAYILAR ÜZERİNDE ARTIŞ YAPILACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM”

Zaten Sayın Cumhurbaşkanımız da buna vurgu yapıyor. Çalışma Bakanımız buna vurgu yapıyor. Türkiye’de alt gelir kümeleri dediğimiz dar ve sabit gelirliler, başta emekliler olmak üzere minimum ücretliler bu çeşit periyotlarda desteklenmesi gereken kümeler. Yani toplumsal olarak da desteklenmesi gereken, satın alma güçlerini devam ettirmeleri müdafaaları gereken bölümler olduğu için onlara yönelik artırımların yalnızca enflasyon üzerinden olmayacağını düşünüyorum. Yalnızca onlar değil bilhassa Sayın Cumhurbaşkanımızın yakın vakitte tabir ettiği Türkiye’de enflasyonun etkilediği, salgın nedeniyle de onun da tesiri vardı daha yeni kalkmaya başlarken bu sefer savaşlar nedeniyle artan güç fiyatlarıyla karşı karşıya kaldık.

Tüm bu riskleri en fazla etkilediği kümeler emekliler, işçiler, çalışanlar, taban ücretliler, sabit gelirliler olduğu için onları destekleyeceğiz demişti. Yani hem kazanımlarını tekrar kazandıracak çalışmalar yapıyoruz hem de onlara ek kazanımlar getirecek çalışmalar içerisindeyiz demişti. Ben bu devirde açıklanan sayıların üzerinde yeniden çalışanların satın alma güçlerini artıracak destekleyecek dayanaklar olabileceğini ek artırımlar olacağını düşünüyorum.

“8 BİN LİRA RUHSAL SINIR”

Asgari fiyatın bu sene de oy birliği ile çıkacağını düşünüyorum. Taban Fiyat Tespit Komitesi’nde kararlar oy çokluğu ile alınıyor. Oy çokluğu ile alınan bir taban fiyat geçerli oluyor. Ancak geçen yıl iki taban fiyatta oy birliği ile olmuştu. Son 20 yıla baktığımızda dört kez oy birliği ile çıkmış minimum fiyattan bahsediyoruz. Münasebetiyle geçen yıl her iki minimum fiyatın de oy birliği ile çıkması son derece kıymetliydi. Geçen yıl 15 günde belirlenmişti, bu yıl da hem erken belirlenebilir hem de birebir vakitte oy birliği ile çıkacağını düşünüyorum. Sayı manasında da bir şey tabir etmemiz gerçek olmayabilir ancak açıklandığında ben hem çalışanlarda genel bir memnuniyet oluşturacağını esasen oy birliği ile olacağı için de iş verenlerin de kabul edebileceği onların işletmelerinin sürdürülebilirlik açısından da değerlendirebilecekleri bir fiyat olacağını düşünüyorum. Güya 8 bin lira ruhsal bir hudut üzere. Onun üzerinde olacak bir sayı çalışanları mutlu edecektir diye düşünüyorum.

ASGARİ FİYAT ARTIRIMI ÖNGÖRÜNÜZ NEDİR?

Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Filiz Eryılmaz ise minimum fiyat öngörüsünü şu sözlerle anlattı: “Son 2 periyotta yapılan minimum fiyat artırımı beklentilerin üzerinde olduğu için uçuk sayıların zikredildiğini biliyoruz. TİSK Başkanı’ndan bunu duyduk. Minimum fiyata gelecek artırım kelamlı yönlendirmelerle birlikte birtakım üreticilerin artırım yapmaya başladığını görüyoruz. Benim beklentim tarafları mutlu edecek olan bir minimum fiyat artırımıdır.

Minimum 8 bin lira civarında, 8 bin lira ile 9 bin lira ortasında bir sayı olacak. Ben 8 binin altında bir sayı olacağını düşünmüyorum.

Bölgesel bazda minimum fiyat maaşlarını belirliyor olmak çok değerli bir adım olur. Her bölgedeki fiyat artışları, hayat pahalılıkları farklı olduğundan farklı fiyat uygulaması daha yanlışsız olur. Şuan bu türlü bir beklentim yok fakat ilerleyen periyotta olabilir.

ENFLASYONDAKİ DÜŞÜŞ FİYATLARA YANSIR MI?

Fiyatlara bunun yansımış olduğunu görüyoruz. Fiyatlardaki düşüş suratı ne kadar süratli olacak? Yatay oluştuğunda bu kalıcılık güçlü olacak mı olmayacak mı? Fiyatlara yansıdığını şu an için söylemek yanlış olmayacaktır.

Aralık ve ocakta daha güçlü bir dezenflasyonist süreç bekliyorum. Enflasyon beklentilerindeki aşağı gelme hakikaten beklenildiği formda olacak mı emin değilim. Hazirana kadar dezenflasyonist süreç güçlü olacak 2023 için beklentim yüzde 35-40 ortasında olacağı tarafındadır.

Şu anda baktığımızda bir dezenflasyonist sürecin güçlü bir halde yüzde 20’lere kadar gelme ihtimalini görmüyorum.”

İSTANBUL ÜCRETLİLER GEÇİNME İNDEKSİ
1995=100 Perakende fiyatları yansıtan ve 2022 Ekim ayında % 3,96 artış izlenen İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi, 2022 Kasım ayında da % 3,10 oranında artış göstermiştir.

Kasım 2022’de Konut Eşyası Harcamalarında yüzde 5,31, Besin Harcamalarında yüzde 4,52, Sıhhat ve Ferdî Bakım Harcamalarında yüzde 3,84, Kültür Eğitim ve Cümbüş Harcamalarında yüzde 1,53, Konut Harcamalarında yüzde 0,88, Giysi Harcamalarında yüzde 0,82, Öteki Harcamalarda yüzde 0,71, Ulaştırma ve Haberleşme Harcamalar kümesinde yüzde 0,14 artış izlenmiştir.

İstanbul’da 2022 Kasım ayı fiyat indeksinin belirlenmesinde; Konut Eşyası, Sıhhat ve Şahsî Bakım Harcamaları ile Kültür Eğitim ve Cümbüş Harcamaları kümelerindeki kimi eserler izlenen fiyat artışları ile Besin Harcamaları Yaş Kuru Zerzevat ve Meyveler kümesinde görülen mevsim tesiri ve indekste kullanılan değişken tüketim tartılarının tesiri olmuştur.  2022 Kasım ayı fiyat indeksinde tüm harcama kümelerinde üst taraflı değişimler izlenmiştir.  2022 Kasım ayında bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran değişim oranı % 105,55, Yıllık ortalama değişim oranı ise % 83,37 olarak gerçekleşmiştir.